Straffen en belonen
Van Pavlov en Skinner – grondleggers van het behaviorisme – leren we dat we gedrag kunnen sturen door te likenof te straffen. Gezien de sterke menselijke behoeften om ‘erbij te horen’, ‘aardig gevonden te worden’ en ‘zich veilig te voelen’, is waardering een krachtige manier om te belonen, en dus gedrag te sturen. Wanneer gedrag in organisaties wordt gewaardeerd, zullen medewerkers – gedreven door behoefte aan waardering – het beloonde gedrag blijven vertonen. Dit is erg functioneel, wanneer duidelijk is wat het gewenste gedrag is.

Van science fiction naar realiteit
In een aflevering van de Britse science fiction serie Black Mirror(‘Nosedive’) wordt een samenleving nagebootst waarin mensen een rating-systeem gebruiken om elke interactie te beoordelen. Afhankelijk van je gemiddelde rating krijg je een mooier huis, een leukere baan, betere zorg, etc. In een recent nieuwsbericht las ik dat een dergelijk systeem mogelijk echt wordt opgezet in China. Dit systeem van voorwaardelijke waardering levert op dat mensen zich wenselijk gedragen. Door te belonen en straffen worden ideale burgers en medewerkers gemodelleerd. Super! Toch?

Ideaal is saai
Sturen op gewenst gedrag heeft echter keerzijden. Door het ene te sturen, verdwijnt het andere. Wanneer we medewerkers (of wie dan ook) belonen als zij doen wat we willen, is het risico groot dat ze authenticiteit verliezen en dat groupthinkontstaat. Het nemen van weloverwogen besluiten wordt dan belemmerd doordat leden van een groep gefocust zijn op ‘erbij horen’ of ‘aardig gevonden worden’.

Wanneer we mensen belonen als ze gewenst gedrag vertonen, gaan we ervan uit dat wij weten hoe ‘het’ moet. Maar weten we dat wel? In deze snelle, complexe en ongewisse maatschappij, waar innovatie en flexibiliteit hoog in het vaandel staan, is dat nog niet zo gemakkelijk. Zijn het niet juist de tegendraadse denkers – de disruptive thinkers– en de doeners die zorgen voor innovatie? De collega die niet blind doet wat wordt geliket, maar doorvraagt naar het waarom. Of de diepzeeduiker die ondanks zijn beenwond het water in ging, waardoor er nu wondzorg in drukcabines wordt aangeboden in ziekenhuizen…

We hebben geen eenduidig format, geen gebruiksaanwijzing. Om innovatie te bereiken is diversiteit in mensen en ideeën nodig. Geen likersof ja-knikkers – maar ruimte voor authenticiteit. Like it or not 😉